NguMari Yamaguchi | I-Associated Press
I-HIROSHIMA, eJapan - Abasindileyo kwibhombu ye-athomu yokuqala yehlabathi bahlanganisene ngamanani ancitshisiweyo kufuphi ne-iconic, yaqhuma idome ngoLwesine ukuphawula isikhumbuzo se-75th yohlaselo, abaninzi babo babongoza ihlabathi, kunye norhulumente wabo, ukuba benze okungakumbi ukuthintela izixhobo zenyukliya.
Ukunyuka kwamatyala e-coronavirus eJapan kwakuthetha ukujika okuncinci kunesiqhelo, kodwa umyalezo wabasindileyo beziqhushumbisi wawungxamiseke kakhulu kunangaphambili. Njengoko amanani abo esihla - iminyaka yabo ephakathi imalunga nama-83 - izizwe ezininzi ziye zomeleza okanye zagcina izixhobo zabo zenyukliya, kwaye urhulumente wabo uyala ukusayina isivumelwano sokuvalwa kwezixhobo zenyukliya.
Phakathi kwezikhalo zokuhanahanisa kukarhulumente waseJapan, abasindileyo, izalamane zabo namagosa baphawula isikhumbuzo sokudubula kwe-8:15 kusasa ngomzuzu wokuzola.
I-United States yawisa ibhombu yeathom yokuqala yehlabathi eHiroshima ngo-Agasti 6, 1945, yatshabalalisa isixeko kwaye yabulala abantu abayi-140,000. Yawisa ibhombu yesibini emva kweentsuku ezintathu eNagasaki, yabulala abanye abangama-70,000. IJapan inikezele nge-15 ka-Agasti, iphelisa iMfazwe Yehlabathi II kunye nesiqingatha senkulungwane yobundlobongela eAsia.
Kodwa kumashumi eminyaka ukususela ngoko kuye kwafunyaniswa izixhobo zeMfazwe Yomlomo kunye noqhankqalazo lwenyukliya phakathi kwezizwe olusaqhubeka unanamhla.
Phakathi kwezikhumbuzo ezindilisekileyo kwipaki yoxolo yaseHiroshima, iNkulumbuso uShinzo Abe wajongana ngoLwesine ngamalungu amathandathu amaqela abasindileyo malunga nesivumelwano.
Ngaba unganceda uphendule kwisicelo sethu sokutyikitya iSivumelwano sokuThintela iNuclear Weapons Prohibition? UTomoyuki Mimaki, ilungu leqela elikhulu labasindileyo, uHidankyo, wacenga uAbe. Isikhumbuzo seminyaka engama-75 sokuqhushumba kwebhombu yeathom lithuba lokutshintsha indlela.
U-Abe unyanzelise kumgaqo-nkqubo waseJapan ukuba angasityikityi isivumelwano, ecaphula ngendlela eyahlukileyo, nangona wongeze ukuba urhulumente wabelana nenjongo yokuphelisa izixhobo zenyukliya.
Izenzo zika-Abe azibonakali zihambelana namazwi akhe, utshilo uManabu Iwasa, 47, oweza epakini ukuze athandazele uyise, owasinda kwibhombu owafa eneminyaka eyi-87 ngo-Matshi. Kubonakala ukuba iJapan ixhasa iUnited States, kodwa kufanele yenze iinzame ezingakumbi zokuphelisa izixhobo zenyukliya. Kuyakhathaza, kodwa akukho nto ingako thina bantu sinokuyenza.
Nangona iTokyo ilahla ubunikazi bayo, ukuveliswa okanye ukusingathwa kwezixhobo zenyukliya, iJapan ilihlakani eliphezulu lase-US, ibamba imikhosi ye-50,000 yaseMelika kwaye ikhuselwe yi-ambrela yenyukliya yase-US. Oku kwenza nzima ukutyhala ukuba iTokyo isayine isivumelwano esamkelwe ngo-2017, ngakumbi njengoko inyusa indima yayo emkhosini phakathi kokuqhubeka kweNorth Korea inkqubo yenyukliya eyomeleleyo.
U-Abe, kwintetho yakhe kulo msitho, wathi umhlaba ongenanyukliya awunakufezekiswa ngobusuku kwaye kufuneka uqale ngengxoxo.
Isikhundla saseJapan kukusebenza njengebhulorho phakathi kwamacala ahlukeneyo kunye nokukhuthaza ngomonde iingxoxo zabo kunye nezenzo zokuphumeza ilizwe elingenazixhobo zenyukliya, utshilo uAbe.
Kwangoko, uSodolophu waseHiroshima uKazumi Matsui ukhuthaze iinkokeli zehlabathi ukuba zizinikele ngokunzulu kwizixhobo zenyukliya, zikhomba ukusilela kweJapan.
Ndiyacela urhulumente waseJapan ukuba athobele isibheno (abasindileyo bebhombu) ukuba basayine, bavume kwaye babe yinxalenye yeSivumelwano sokuVinjelwa kwezixhobo zeNyukliya, uMatsui uthe kwisibhengezo sakhe soxolo. Njengelizwe ekukuphela kwalo eliza kuhlaselwa luhlaselo lwenyukliya, iJapan kufuneka icenge uluntu lwehlabathi lonke ukuba limanyane nomoya weHiroshima.
Umsitho wangoLwesine woxolo eHiroshima Peace Memorial Park wehliswa ngenxa yobhubhani we-coronavirus. Ababekho abangaphantsi kwe-1,000 babekwisinye kwishumi sabo bebekho kwiminyaka edlulileyo.
Abanye abasindileyo kunye nezalamane zabo bathandaza kwindawo yogcino lwepaki ngaphambi komsitho. Ubhaliso lwamaxhoba okuqhunyiswa kwebhombu yeathom lugcinwe kwi-cenotaph, umbhalo wayo othi, Mayiphumle yonke imiphefumlo elapha ngoxolo, kuba asiyi kuyiphinda loo mpazamo.
Ekuphela kwendlela yokuphelisa ngokupheleleyo umngcipheko wenyukliya kukuphelisa ngokupheleleyo izixhobo zenyukliya, uNobhala-Jikelele we-UN u-Antonio Guterres uthe kumyalezo wevidiyo ovela eNew York ngalo msitho. Utyelelo lukaGuterres olwalulindelwe eHiroshima kwafuneka lurhoxiswe ngenxa yekoronavirus.
Iminyaka engamashumi asixhenxe anesihlanu inde kakhulu ukuba ungafundi ukuba ukuba nezixhobo zenyukliya kunciphisa, kunokuba kuqinise, ukhuseleko, utshilo. Namhlanje, ihlabathi elingenazo izixhobo zenyukliya libonakala lisiba nzima ngakumbi.
Iqela elikhulileyo labasindileyo, elaziwa ngokuba yi-hibakusha, liziva likhula ngokukhawuleza ukubalisa amabali abo, ngethemba lokufikelela kwisizukulwana esiselula.
Uninzi lwemisitho yoxolo, kubandakanya neentetho zabo, ezikhokelela kwisikhumbuzo sarhoxiswa ngenxa yekoronavirus, kodwa abanye abasindileyo baye badibana nabafundi okanye amaqela e-pacifist ukuze bathethe kwimisitho ye-intanethi, ngamanye amaxesha benxibelelana nabaphulaphuli bamanye amazwe.
Abasindileyo kwesi siqhushumbisi bakhala ngenkqubela-phambili ecothayo yokuthotywa kwezixhobo zenyukliya kwaye bavakalisa umsindo ngenxa yoko bathi kukuthandabuza kukarhulumente waseJapan ukunceda nokubamamela abo babandezelekileyo. Bafuna iinkokeli zehlabathi, ngakumbi ezo ziphuma kumazwe anezixhobo zenyukliya, ukuba zityelele eHiroshima zize zibone ubunyani bokudubula kweathom.
UPopu uFrancis uthumele umyalezo kubaququzeleli besikhumbuzo sesikhumbuzo, ekhumbula ukuba waye wathandaza kwisikhumbuzo soxolo saseHiroshima ngexesha lotyelelo lwakhe lwaseJapan ngo-2019 kwaye wadibana nabasindileyo kwibhombu.
Waphinda oko wakuthethayo ngoNovemba 24 kwisikhumbuzo soxolo: Ukusetyenziswa kwamandla eathom ngenjongo yemfazwe kukuziphatha okubi, kanye njengokuba ukuba nezixhobo zenyukliya kukuziphatha okubi.
I-Holy See yayiphakathi kwamazwe okuqala ukutyikitya kunye nokuqinisekisa isivumelwano senyukliya se-UN.
UKeiko Ogura, oneminyaka engama-84, owasinda kwibhombu ye-athomu eneminyaka eyi-8, wathi ufuna amazwe angeyonyukliya acinezele iJapan ukuba isayine isivumelwano.
Uninzi lwabantu abasindileyo lukhutyekiswe yinkulumbuso yeli lizwe kuba akasityikityi isivumelwano sokuthintela izixhobo zenyukliya, utshilo.